Thời nay là một thời bùng nổ về ý niệm tự do. Ai cũng nói tự do. Các phong trào nữ quyền hay vin vào chữ tự do này để biện hộ cho những đường lối và tư tưởng của mình.
Vậy tự do là gì? Định nghĩa nào là đầy đủ và đúng nhất cho chữ ”tự do”? Có phải là loại tự do làm theo bản năng theo ý thích và không cần đếm xỉa đến những điều xung quanh hay không ?
Câu hỏi này thường trực được các triết gia hay các nhà chính trị thế giới bàn luận. Nhưng sớm nhất là John Locke, Thomas Hobbes,.. với những tư tưởng về thứ gọi là ”quyền tự nhiên”. Có thể khái quát chung những tư tưởng này rằng (bản thân đây cũng là những tư tưởng làm nền tảng cho những thể chế nhà nước lớn, và được đa số chấp nhận, ủng hộ), ở thời nguyên thủy, xã hội con người tồn tại trong một điều kiện mà người ta gọi là ”Trạng Thái Tự Nhiên” tức là hình thức chưa hề có các nhà nước và những thiết chế đi kèm. Vì vậy, con người có những quyền mà tự nhiên có, có thể gọi do tự nhiên ban cho, như ăn uống, sinh hoạt, …mà ta gọi chung là quyền sống, các quyền tự do, quyền sở hữu…
Gọi chung tất cả những thứ đó là quyền tự do. Mỗi người đều có quyền tự do riêng của mình. Và xã hội con người dường như ở trong một hình thái cân bằng đó. Bạn thích ăn táo, tôi thì thích ăn thịt. Bạn thích sống ở núi, người này thích sống ở biển, người kia thích sống gần sông,…Chẳng ai can thiệp hay tác động nhiều đến ai cả. Nhưng, trạng thái cân bằng tự nhiên đó sẽ bị phá vỡ đi khi một người này xâm hại hay tước đoạt quyền tự do của người khác.
Ví dụ người kia có con cá to hơn, bạn cũng muốn ăn nhưng bạn không đi câu mà bạn cướp của người đó, thậm chí giết người ta. Tại đây, bạn đã chính thức xâm phạm quyền tự do của người khác (ăn uống, sống còn). Và chính ở lúc này, trạng thái xung đột sẽ xảy ra. Triết gia John Locke quan niệm rằng, bất kỳ kẻ nào xâm phạm quyền tự do, hay có thể gọi là quyền tự nhiên đi, của cá thể khác, thì người bị xâm phạm có thể đòi lại, trừng phạt thậm chí giết kẻ đó để bảo vệ những quyền của mình. Bởi vậy nên việc xâm phạm tự do của người khác chính là tự hủy bỏ tự do của bản thân, vì kẻ đi xâm phạm đã tự đặt quyền tự do của bản thân mình vào thế bị đe dọa.
Tất nhiên là nếu cứ như vậy, thì xã hội này sẽ đầy động loạn. Và đó là khi có một thực thể ra đời, gọi là ”Nhà nước”, để ngăn chặn những động loạn đó. Chủ đề này sẽ được viết ở bài khác.
Quay trở lại ban đầu, bởi những điều trên, nên các triết gia, các nhà tư tưởng thời đó đi đến một đồng thuận, mà sau này làm nền tảng cho cả hiến pháp khắp các nước trên thế giới, đó là định nghĩa về tự do.
Quyền tự do là gì, bạn có thể thoải mái lựa chọn tất cả những thứ những điều bạn muốn, làm lụng, suy nghĩ,…..đó là việc của bạn, MIỄN LÀ, các quyền của bạn, cái ”TỰ DO” của bạn không XÂM PHẠM, TỔN HẠI,..nói chung là gây hại cho quyền của người khác, cho cái ”TỰ DO” của người khác.
Chính xác là cơ thể của bạn, thì bạn có những quyền cơ bản và bổn phận cơ bản với nó. Bạn có thể thể ăn uống làm đẹp, trải chuốt,..tóm lại nó là của bạn. Nhưng ví dụ như là cơ thể của bạn nhưng ”choices” của bạn lại là xăm lên một hình xăm chửi bới, xúc phạm một người khác,..thì lúc đó, là cái ”TỰ DO” của bạn đã rất động chạm đến cái ”TỰ DO” của người khác.
Bạn thích gay les thích thế nào với cơ thể bạn, đó là việc của bạn. Bạn giữ im nó cho riêng bạn và cái cộng đồng riêng của bạn, thì sẽ không ai động vào bạn. Nhưng khi bạn ra rả tuyên truyền, lôi kéo những con người bình thường về thể chất, sinh lý,…vào cái cộng đồng ngược với tự nhiên của bạn, chưa kể là nó còn đầy tranh cãi (Hiện nay Y khoa mọi nơi đều coi chuyện gay les như một khiếm khuyết hay một dạng bệnh lý), thì hành động đó vô hình chung đã phạm vào cái ”TỰ DO” của người khác, đó là quyền được sống một cuộc sống bình thường, phát triển tự nhiên mà tạo hóa ban cho họ.
Bạn có thai ngoài ý muốn. Cơ thể của bạn, lựa chọn của bạn. Bạn phá thai. Cái ”TỰ DO” của bạn (việc phá thai) đã tước đoạt đi ”TỰ DO” của người khác (đứa trẻ trong bụng). Chưa kể là đứa trẻ đó không chỉ có quan hệ với một mình bạn, mà còn có quan hệ với ít nhất vài người nữa xung quanh bạn. Trong trường hợp này, cái ”TỰ DO” của bạn còn động chạm đến vài cái ”TỰ DO” của vài người khác nữa. Vậy thì, cái tự do đó của bạn, có thật sự là tự do hay không?
Tự do sẽ chỉ luôn là tự do nếu cái tự do của bạn không xâm hại tự do của người khác. Còn khi đã vi phạm nguyên tắc đó, quyền tư do của bạn chính thức bị hủy bỏ. Không bởi pháp luật thì cũng bởi lương tâm, hoặc nếu không bởi lương tâm thì cũng bởi thứ khác to hơn mà người ta gọi là Luật Tự Nhiên.
Theo phương Đông cũng như Phật thì cái đó gọi là Báo Ứng Nhân-Qủa. Bên Kito hay các nước ảnh hưởng người ta gọi là Luật của Chúa.
Cre: Duc Leo Pham
