Kinh nghiệm đầu tiên của tôi về cái chết không phải là một cuộc đối mặt đơn giản. Nó phức tạp trên nhiều phương diện. Người đàn ông mà tôi yêu thương đang chết. Tôi đã biết ông như là cha tôi. Ông đã nuôi nấng tôi và cho tôi sự tự do tuyệt đối; không có sự cấm đoán nào, không có sự đè nén nào, và không có điều răn, điều luật nào.
Tình yêu cộng thêm tự do – nếu bạn có cả hai, thì bạn là một vị vua hay vị nữ hoàng. Đó là vương quốc đích thực của Thượng đế – tình yêu cộng thêm tự do. Tình yêu cho bạn những gốc rễ ăn sâu vào trong đất, và tự do cho bạn đôi cánh.
Nana cho tôi cả hai. Ông cho tôi tình yêu, nhiều hơn là ông từng cho mẹ tôi hay thậm chí bà tôi. Nana cho tôi tự do, đó là món quà to lớn nhất.
Cái chết của Nana là cuộc đối mặt đầu tiên của tôi với cái chết. Vâng, và hơn thế nữa, đó là một cuộc đối mặt với thứ gì đó không thể chết, chỉ đang trôi bồng bềnh bên trên nó, thoát ra khỏi cơ thể. Cuộc đối mặt đó quyết định toàn bộ dòng đời của tôi. Nó cho tôi hướng đi, hay đúng hơn, một chiều kích, mà trước đó tôi chưa hề biết tới.
Tôi đã nghe nói về cái chết của những người khác nhưng mà chỉ mới nghe thôi. Tôi chưa thấy và dẫu cho tôi đã thấy thì chúng cũng không có ý nghĩa gì lắm với tôi. Trừ khi bạn yêu một ai đó và rồi người ấy chết; nếu không thì bạn không thể thực sự đối mặt với sự chết. Hãy gạch chân điều đó:
Cái chết chỉ có thể được đối mặt trong cái chết của một người thân yêu. Khi tình yêu cộng với cái chết vây quanh bạn, sẽ có một sự chuyển hóa, một chuyển biến bao la gần giống như cảm giác khi một hữu thể mới được ra đời trong bạn. Bạn không bao giờ như cũ được nữa. Nhưng người ta không yêu thương và bởi vì họ không yêu thương, họ không thể trải nghiệm cái chết trong cái cách mà tôi trải nghiệm.
Có lẽ đó là một cơn đột quỵ, lúc ấy chúng tôi không cách nào biết nguyên do ông đột nhiên gục ngã, chúng tôi chỉ vội vàng đặt ông trong một chiếc xe bò, Bhoora ngồi phía trước điểu khiển những con bò, tôi và bà ngôi bên cạnh ông trong thùng xe phía sau.
Tôi nắm chặt tay ông và cảm nhận cái chết đang đến thật từ từ, chậm rãi. Chiếc xe bò lăn bánh trên con đường mòn xấu xí tiến về hướng thị trấn của cha mẹ tôi bởi vì nơi ấy có bệnh viện, trong làng thì không. Trong làng thậm chí không có lấy một bác sĩ hay dược sĩ.
Sự chia ly có cái chất thơ riêng của nó, người ta chỉ cần học cái ngôn ngữ của nó, sống trong chiều sâu của nó và rồi trong đáy của nỗi buồn, người ta sẽ thấy xuất hiện một niềm vui.
Tôi im lặng nắm tay ông, tôi nói: “Nana, ông có muốn trăn trối gì trước khi ra đi không?
Ông có lời nào muốn dặn con không? Ông có gì đó trao cho con để khiến con nhớ ông mãi mãi?
Ông rút chiếc nhẫn trên tay ra và trao cho tôi. Chiếc nhẫn đó là vật linh thiêng của ông, ông không bao giờ cho phép ai chạm vào nó. Nó chứa một bức tượng Mahavira nhỏ – vị thần linh thiêng nhất của Jaina giáo. Với những giọt lệ trong mắt, ông nói: “Ta không có cái gì khác để cho con, bởi lẽ tất cả những gì ta có thể cho con thì đều có thể bị tước mất khỏi con, như cách mà ta cũng bị tước mất. Ta chỉ có thể cho con tình yêu mà ta dành cho kẻ đã biết chính mình. Ta không có gì khác để tặng con.”
Tôi nói: “Nana ơi, ông đã cho con món quà quý giá nhất.” Ông nhẹ mở mắt ra và nói: “Đó là cái gì thế ?”
Tôi cười và nói: “Ông đã quên rồi sao? Ông đã cho con tình yêu của ông và ông cho con tự do nữa. Con nghĩ rằng không có đứa trẻ nào có được sự tự do như thế – như ông đã cho con. Con cần gì thêm nữa? Ông có thể cho con cái gì hơn nữa? Con biết ơn ông rất nhiều. Ông có thể ra đi một cách bình an.”
Lời cuối của ông là: “Đừng lo lắng bởi vì ta không hề chết”. Tất cả chúng tôi chờ để xem ông có định nói gì khác nữa không, nhưng đó là tất cả.
Đó là cuộc gặp gỡ đầu tiên của tôi với cái chết, và đó là một cuộc gặp gỡ đẹp đẽ. Nó không xấu như nó thường xảy ra ít nhiều đối với hầu hết mọi đứa trẻ khắp thế giới. May thay, tôi được ở cùng người ông đang hấp hối của mình trong nhiều giờ, và ông chết một cách chậm rãi, tôi có thể cảm thấy cái chết đang xảy ra cho ông, nó tới từ từ và tôi đã thấy nó, tôi thấy sự tĩnh mịch vĩ đại của nó.
Tôi vẫn còn nhớ sự im lặng đó. Cái xe bò đang đi băng qua một lòng sông cạn. Tôi không nói bất cứ lời nào bởi vì tôi không muốn quấy động sự yên lặng đó. Nani cũng không nói một lời. Thời gian trôi qua thật chậm trong sự tĩnh lặng sâu thẳm. Bhoora chốc chốc lại hỏi “Chuyện gì thế? Sao mọi người lại yên lặng như vậy?” Tôi trấn an ông ấy rằng “Không gì cả” rồi tôi quay sang Nani: “Nani, bà hãy nói gì đi.”
Bạn có tin được không, Nani hát một bài hát. Đó là bài hát của hai người khi gặp nhau lần đầu. Đó cũng là cách tôi học được rằng cái chết nên là một niềm vui. Nó lên được chúc lành.
Nani nắm lấy tay tôi, tôi nắm tay ông ngoại, cái đầu của ông tôi tựa vào lòng tôi. Tôi giữ một trên ngực ông và khi tôi cảm thấy rằng ông không còn thở nữa, tôi nói với bà tôi: “Con rất tiếc, Nani, nhưng có vẻ như ông không còn nữa.”
Bà nói: “Điều đó hoàn toàn tốt thôi. Con không cần phải lo lắng. Ông đã sống đủ, không cần phải hỏi xin thêm.’’ Bà cũng bảo tôi: “Hãy ghi nhớ, bởi vì có những khoảnh khắc không được phép quên: đừng bao giờ hỏi xin thêm sự sống khi cái chết đến. Những gì đang hiện hữu, cũng đủ lắm rồi.”
Tôi cũng may mắn là Nani của tôi cùng hiện diện. Nếu không có bà, có lẽ tôi đã bỏ mất vẻ đẹp của cái chết, bởi vì tình yêu và cái chết thì quá đơn giản. Bà yêu thương tôi. Bà rải tình yêu như mưa lên tôi, và cái chết thì ở đó, xảy ra một cách chậm rãi. Một cái xe bò – giờ đây, tôi vẫn còn nghe văng vẳng âm thanh của nó – tiếng lạch cạch của những bánh xe lăn trên những hòn đá, Bhoora đánh xe liên tục quát to lên với những con bò đực, âm thanh của tiếng roi quất vào chúng. Những âm thanh đó vẫn như còn văng vẳng đâu đây. Nó đã ăn rễ quá sâu trong trải nghiệm của tôi, đến nỗi, tôi nghĩ rằng, ngay cả cái chết của tôi cũng không thể xóa nhòa nó được.
Ở phương Đông chúng ta thường xem cái chết là một kinh nghiệm của loài người. Bạn chết như thế nào sẽ phản chiếu toàn bộ cuộc đời của bạn, cách bạn sống. Nếu tôi có thể thấy cái chết của bạn, tôi có thể viết tiểu sử về cả cuộc đời bạn – bởi vì trong một khoảnh khắc cả đời bạn sẽ được kết tinh lại. Trong một khoảnh khắc đó, giống như một tia chớp, bạn phô bày mọi sự.
Một kẻ hà tiện sẽ chết với đôi tay nắm chặt – tiếp tục nắm giữ và bám víu, tiếp tục cố gắng để không chết, tiếp tục cố gắng để không thư giãn. Một người đáng yêu sẽ chết với đôi bàn tay mở – đó là sự chia sẻ… thậm chí là chia sẻ cả cái chết của anh ấy như chia sẻ chính cuộc sống của mình. Bạn có thể thấy mọi thứ đều được viết lên trên khuôn mặt – liệu người đàn ông này đã sống một cuộc đời với đầy sự minh mẫn, tỉnh táo hay không. Nếu anh ấy có, trên khuôn mặt của anh ấy sẽ có một vầng sáng, bao quanh cơ thể anh ấy sẽ là một vòng hào quang. Bạn đến gần anh ấy bạn sẽ cảm thấy một sự tĩnh lặng – không buồn bã, chỉ là tĩnh lặng. Nếu một người chết trong sự mãn nguyện tột đỉnh thì có một việc xảy ra là bạn sẽ cảm nhận được niềm hạnh phúc bất ngờ khi ở gần người đó.
Điều đó đã xảy ra trong thời thơ ấu của tôi – về cảm giác khi ở gần một người chết trong vui vẻ.
Một người rất thánh thiện trong làng tôi chết. Tôi có một mối quan hệ nào đó đối với ông. Ông ấy là thầy tu trong một ngôi chùa nhỏ, một người đàn ông nghèo, và bất cử khi nào tôi đi ngang qua – tôi rất thường đi ngang qua đó ít nhất hai lần mỗi ngày, khi đi đến ngôi trường nằm ngay cạnh ngôi chùa, mỗi lần tôi đi ngang qua ông ấy sẽ gọi tôi lại chỉ để cho tôi một ít trái cây, hay ít kẹo, luôn như thế.
Khi ông ấy chết, tôi chỉ là một đứa trẻ đến để nhìn ông lần cuối. Cả ngôi làng đều tụ tập lại, ngạc nhiên làm sao tôi không thể tin được những gì đã xảy ra – tôi bắt đầu cười lớn.
Cha tôi cũng ở đó, ông ấy cố cản tôi lại bởi vì ông cảm thấy rất xấu hổ. Một người chết không phải là lúc để cười. Ông ấy cố để bắt tôi phải im miệng. Ông ấy nói tôi hết lẫn này đến lần khác: “Con hãy giữ trật tự đi. Con im lặng đi được không?”
Từ đó tôi đã không bao giờ còn cảm thấy cảm giác đó nữa, không bao giờ – cảm giác khoan khoái vui vẻ khiến tôi cười rất lớn giống như một cái gì đó tuyệt đẹp vừa mới xảy ra và tôi đã không thể giữ nó cho riêng mình. Tôi cười lớn đến nỗi mọi người đã rất tức giận, tôi bị đưa trở về nhà và cha tôi nói: “Con không bao giờ được phép tham gia bất cứ sự kiện nghiêm túc nào nữa! Bởi vì con mà ta đã cảm thấy thật xấu hổ. Tại sao con có thể cười chứ? Chuyện gì đã xảy ra ở đó? Có cái gì trong cái chết mà đáng để cười? Mọi người thì khóc và buôn khổ trong khi con lại cười.”
Tôi nói với ông: “Có gì đó đã xảy ra. Ông già đó đã để lại thứ gì đó và nó thật sự đẹp, đẹp tuyệt vời. Ông ấy đã chết một cái chết cực đỉnh.” Không chính xác những từ đó, nhưng tôi đã bảo với cha tôi rằng tôi cảm thấy ông ấy đã chết một cách hạnh phúc, đầy phúc lành và tôi muốn dự phần vào niềm vui của ổng. Ông ấy đã cười, năng lượng của ông ấy vẫn tiếp tục cười.
Tôi bị cho là điên. Làm sao một người đàn ông đã chết lại có thể cười? Và từ đó trở đi tôi đã quan sát thêm rất nhiều cái chết khác, nhưng không bao giờ còn thấy kiểu cảm xúc đó lần nào nữa.
Khi bạn chết, bạn giải phóng năng lượng và năng lượng đó là kinh nghiệm trong toàn bộ đời sống của bạn. Bất kể cảm xúc những cảm xúc của bạn là gì – buồn bã, hạnh phúc, yêu thương, giận dữ, nóng nảy hay đầy trắc ẩn – bất kể là gì, năng lượng đó mang theo toàn bộ sự rung động trong cuộc đời bạn. Nếu như có một vị thánh sắp lìa trần, được ở bên ông ấy là một món quà lớn; chỉ cần được hiện diện trong nguồn năng lượng của ông ấy đã đủ tạo nên một niềm cảm hứng lớn lao. Bạn sẽ được đặt trong một chiều hướng hoàn toàn khác. Bạn sẽ được uống đầy năng lượng ấy, bạn sẽ cảm thấy say sưa.
Cái chết có thể được hoàn thành một cách trọn vẹn, nhưng chỉ khi cuộc sống đã được sống một cách trọn vẹn.
Osho, Đứa trẻ nổi loạn
